İsraili indi nə gözləyir

İsrailin ABŞ-dakı İtibarının Sınağı: Müttəfiqlik Əlaqələri Zərbə Altında

Nyu York Tayms qəzetinin "İsrail Üçün Bir Sınaq: Amerikalılarla Əlaqəsini Düzəldə Biləcəkmi?" başlıqlı xəbərinə görə, İsrailin Qəzzaya qarşı apardığı hücumlar onun ən güclü və mühüm müttəfiqi olan ABŞ vətəndaşları ilə münasibətlərində "dağıdıcı təsirə" səbəb olub. İsrailin Birləşmiş Ştatlardakı nüfuzu təkcə 2024-cü ildə həftələr boyu Fələstinə dəstək nümayişləri ilə yadda qalan kampuslarda deyil, həm də ölkənin innovativ dairələri arasında ciddi zərbə alıb.

Amerika Cəmiyyətində Artan Tənqid və Fikir Ayrılıqları

Nyu York Taymsın keçən ay apardığı sorğuya əsasən, ABŞ yəhudiləri İsrailin Baş naziri Binyamin Netanyahunu və onun ifrat sağçı hökumətini Qəzzaya hücumları səbəbilə sərt şəkildə tənqid edirlər. İştirakçıların böyük əksəriyyəti Tel-Əviv rəhbərliyinin hücumlar nəticəsində on minlərlə mülki vətəndaşın öldürülməsi və humanitar yardımların məhdudlaşdırılması səbəbilə hərbi cinayətlər törətdiyi fikrini bölüşür. Vaşinqton Post qəzetinin sorğusuna görə isə, hər 10 ABŞ iştirakçısından 4-ü İsrailin soyqırım cinayəti törətdiyini düşünür. Bu fikir dəyişikliyi Konqresdə "mötədil" baxışlara malik Demokrat Partiya üzvlərini belə ölkənin İsrailə hərbi yardımını məhdudlaşdırmaq kimi sərt mövqe tutmağa sövq edir.

İsraili dəstəkləyən Respublikaçılar Demokratları "düşmənlərinə yardım etməkdə" ittiham etməyə çalışsalar da, gənc Evangelist Xristianlar İsraillə bağlı fikirlərində böyükləri ilə fikir ayrılığı yaşayırlar və gənclər İsraili "qurban deyil, zalım" kimi qiymətləndirirlər. Bu kontekstdə, amerikalı mühafizəkar aparıcı Meqin Kellinin jurnalist Taker Karlsonun proqramında səsləndirdiyi "30 yaşdan kiçik hər kəs İsrailə qarşıdır" şərhi diqqəti cəlb edir.

"Qəzza Nəsli" və Münasibətlərin Gələcəyi

Bu vəziyyətlə bağlı maraq doğuran məsələlər arasında "Bu gənc amerikalıların uzunmüddətli perspektivdə İsrail üçün itki olub-olmayacağı və İsrail tərəfdarlarının bu tendensiynın qarşısını almaq üçün nə edəcəyi" yer alır. Merilend Universitetində İsrail-Fələstin məsələləri üzrə tədqiqatlar aparan Şibli Telhami Nyu York Taymsa verdiyi açıqlamada bunun üçün "artıq çox gec" olduğunu bildirib. Telhami qeyd edib: "Pörl Harbor nəsli və Vyetnam nəsli kimi, bizim də bənzər bir Qəzza nəslimiz var. Vyetnam müharibəsindən fərqli olaraq, insanlar arasında medianın gücləndirdiyi, eyni zamanda soyqırıma şahidlik etdiyimiz qavrayışı var. Bu, İsraili 'pis adam' olaraq görən yeni bir nəsildir. Bu fikrin yox olacağını düşünmürəm."

2023-cü ilin oktyabr ayından bəri İsrailin ABŞın dəstəyinə siyasi, hərbi və iqtisadi cəhətdən asılılığı olduqca aydın şəkildə ortaya çıxıb. Telhami, Tel-Əviv rəhbərliyinin ABŞ ictimaiyyətində mümkün bir məğlubiyyəti "ekzistensial təhdid" kimi görə biləcəyini vurğulayıb. ABŞ doğumlu İsrailli yazıçı Yossi Klyayn Halevi də, ABŞ universitet kampuslarında İsrail əleyhinə fəalların ritorikasından çox, apolitik yaşıdlarına təsir səviyyəsinə təəccübləndiyini bildirib.

Münasibətlərin Bərpası Ehtimalı

İsrailin hücumları və Qəzzadakı dağıdıcı görüntülərin sosial mediada paylaşılmasının sona çatması ilə amerikalıların dəstəyinin yenidən arta biləcəyini düşünənlər də var. Amerika Yəhudi Demokratik Şurasının İcraçı Direktoru Halie Soyfer bu mövzu ilə bağlı "İsrailə münasibətdə fikirlərin bir qədər sıfırlana biləcəyini düşünürəm" deyib. ABŞ-da doğulmuş İsrailli sorğuçu Daliya Şayndlin "geri dönüşün mümkün olduğunu" müdafiə edərək, "İnsanlar adətən vurulan zərəri olduğundan artıq qiymətləndirirlər. Qırğının dayandırılması bəzi insanların özlərini rahat hiss etdikləri dəstəkləyici baxış bucağına qayıtmasına imkan verəcəkdir" fikrini irəli sürüb.

Bu baxışın altında isə ABŞ-İsrail münasibətlərinin "möhkəm" olduğu düşüncəsi dayanır. İsrail Milli Təhlükəsizlik Şurasının keçmiş əməkdaşı və milli təhlükəsizlik qurumlarına məsləhətlər verən MIND Israel təşkilatının Vaşinqton-Tel-Əviv əlaqələrini izləyən rəsmisi Avner Qolov bildirib ki, "Çinə qarşı böyük güc rəqabətində dəyərliyik. ABŞın Yaxın Şərq maraqlarının özəyindəyik." Qolov, sorğuların siyasi ekstremizmin rədd edildiyini göstərdiyini qeyd edərək, "İsraildəki xalq etirazlarının Netanyahunu təzyiq altına alaraq hücumları sona çatdırmağa təşviq etdiyini, bu səbəbdən İsrailin demokratiyasının təqdirəlayiq bir çox cəhətinin olduğunu" iddia edib.

Gələcəyə Yönəlik Addımlar

Mütəxəssislər, İsrailin amerikalılarla münasibətlərini düzəltməsinin nə qədər çətin olmasından asılı olmayaraq, Tel-Əviv rəhbərliyinin bu hədəfə çatmaq üçün çox az seçiminə malik olacağını, çünki Netanyahunun beynəlxalq ictimaiyyətdə İsrailin təcrid olunmasına imkan verdiyini bildirirlər. Middlebury Kollecinin professoru Ted Sasson, İsrailin ABŞa "ehtiyacı olduğunu və gedəcək başqa yeri olmadığını" qeyd edərək, "İsrailin Konqresi və gələcək ABŞ prezidentini, Co Bayden və Donald Tramp kimi dəstək verməyə inandırmaq üçün daha çox çalışmalı olacaq" şərhini verib. Amerikan Yəhudi Komitəsinin direktoru Ted Deutç isə atəşkəslə birlikdə dünyanın diqqətini İsrailin Qəzzaya hücumlarında etdiklərindən başqa istiqamətə yönəldəcəyini müdafiə edib.

24 saat